Roboty współpracujące (coboty) zrewolucjonizowały podejście do automatyzacji, obiecując bliską i bezpieczną interakcję człowiek-maszyna, często bez potrzeby stosowania tradycyjnych, masywnych wygrodzeń. Ta wizja jest niezwykle kusząca dla wielu zakładów produkcyjnych. Jednak kluczowe jest zrozumienie, że wbudowane w cobota funkcje bezpieczeństwa to dopiero początek drogi do stworzenia faktycznie bezpiecznego stanowiska zrobotyzowanego.
Cały System na Celowniku, Nie Tylko Robot
Popularne przekonanie, że cobot sam w sobie gwarantuje bezpieczeństwo aplikacji, bywa mylące. Prawda jest taka, że ocena bezpieczeństwa i ewentualne środki ochronne muszą dotyczyć całej aplikacji zrobotyzowanej (systemu robotycznego), a nie jedynie samego manipulatora. Dlaczego?
- Narzędzie Końcowe (Efektor): Cobot może poruszać się z bezpieczną, ograniczoną siłą i prędkością. Ale co, jeśli na jego końcu zamontowany jest ostry chwytak, gorący element lub spawarka? Sam efektor i obrabiany detal stają się potencjalnym źródłem zagrożenia, niezależnie od "bezpiecznych" parametrów ruchu robota.
- Obrabiany Detal: Podobnie, charakterystyka przenoszonego lub obrabianego przedmiotu jest kluczowa. Ciężki, niestabilny lub posiadający ostre krawędzie detal może stanowić ryzyko, nawet jeśli cobot manipuluje nim "bezpiecznie".
- Otoczenie i Inne Maszyny: Stanowisko z cobotem rzadko jest izolowaną wyspą. Należy uwzględnić potencjalne punkty kolizji lub przygniecenia z innymi maszynami, elementami konstrukcyjnymi stanowiska, czy infrastrukturą zakładu.
- Dynamiczne Aspekty Aplikacji: Nawet jeśli prędkość i siła cobota są ograniczone zgodnie z normami (np. ISO/TS 15066 dotyczącą współpracy), w specyficznym kontekście aplikacji (np. wąska przestrzeń, możliwość uwięzienia części ciała) nadal może istnieć ryzyko resztkowe wymagające dodatkowych środków ochronnych.
Ocena Ryzyka dla Całej Aplikacji
Zgodnie z obowiązującymi normami (np. PN-EN ISO 10218), każda aplikacja zrobotyzowana wymaga przeprowadzenia kompleksowej oceny ryzyka. To właśnie ta ocena determinuje, czy i jakie dodatkowe środki bezpieczeństwa są niezbędne – mogą to być skanery bezpieczeństwa, maty naciskowe, przyciski E-stop, odpowiednie procedury, a czasem nawet częściowe wygrodzenia.
Odpowiedzialność Konstruktora i Integratora
Dla nas, jako konstruktorów maszyn, urządzeń i integratorów systemów, oznacza to ogromną odpowiedzialność. Naszym zadaniem jest nie tylko dostarczenie funkcjonalnego rozwiązania, ale przede wszystkim rozwiązania bezpiecznego w danym, konkretnym zastosowaniu. To wymaga:
- Dogłębnej analizy procesu i środowiska pracy.
- Prawidłowej interpretacji i aplikacji norm bezpieczeństwa.
- Umiejętnego doboru nie tylko samego robota, ale wszystkich komponentów systemu, w tym systemów bezpieczeństwa.
- Projektowania z myślą o eliminacji lub minimalizacji zidentyfikowanych zagrożeń.
Korzyści dla Firmy z Holistycznego Podejścia do Bezpieczeństwa
Inwestycja w kompleksowe bezpieczeństwo systemu zrobotyzowanego, a nie tylko poleganie na deklaracjach "współpracy" samego cobota, to:
- Ochrona najcenniejszego zasobu – pracowników.
- Zgodność z przepisami i uniknięcie kar.
- Minimalizacja ryzyka kosztownych wypadków i przestojów.
- Budowanie kultury bezpieczeństwa i zaufania w zespole.
- W dłuższej perspektywie – często bardziej efektywne i niezawodne stanowisko pracy.
Coboty oferują fantastyczne możliwości, ale ich bezpieczne wdrożenie wymaga wiedzy, doświadczenia i systemowego podejścia. "Współpracujący" to cecha robota, ale "bezpieczny" to atrybut całej, dobrze zaprojektowanej i zintegrowanej aplikacji.